لزوم حمایت دولت از صنعت داروسازی/ توان تولید 100 درصد نیاز فاکتور هشت کشور
این صنعت در ایران نیز با تلاش و مجاهدت های نخبگان، صنعتگران و مسئولان این حوزه در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی دچار تحولات بسیاری شده تا جایی که وابستگی بازار دارویی کشور به داروهای وارداتی به طور چشمگیری کاهش یافته است. شرکت دانش بنیان سامان داروی هشتم، از جمله شرکت های دارویی کشور است که با تولید اولین فاکتور هشت انعقادی نوترکیب ایرانی با نام تجاری «سافاکتوAF» در سال 1394 توانست گام بلندی در مسیر خودکفایی کشور و تأمین نیاز مبرم دارویی بیماران هموفیلی نوع A بردارد به طوری که با حمایت سازمان غذا و دارو و معاونت درمان توانست در پایان سال 98 جهش 300 درصدی در میزان تولید داشته باشد و می تواند نیاز صد در صدی کشور به داروی نوترکیب یا فاکتور هشت را تامین کند. به مناسبت پنجم شهریورماه؛ روز بزرگداشت محمدبن زکریای رازی و روز داروسازی، اهمیت تولید و مصرف فاکتور هشت نوترکیب و حمایت از این صنعت دارویی و مشکلاتی که گریبانگیر این شرکت شده است را بررسی می کنیم.
رضایت مصرف کنندگان از فاکتور هشت
فاکتور هشت به دو صورت پلاسمایی و نوترکیب در جهان تولید می شود. مزایای فاکتور هشت نوترکیب در مقایسه با نوع مشتق از پلاسمای خون موجب شده تا نوع نوترکیب آن بیشتر مورد توجه بیماران و جامعه پزشکی قرار گیرد.
دکتر محمد دُرچین، مشاور علمی کانون هموفیلی ایران و پزشک درمانگر بیماران هموفیلی در دزفول با تأکید بر اهمیت آموزش و فرهنگ سازی درباره مزایای داروهای نوترکیب در کشور بیان می کند: «مصرف فاکتور هشت نوترکیب نسبت به نوع پلاسمایی آن، خطرات انتقال بیماری و ویروس از طریق دارو را به بیماران هموفیلی بسیار کاهش می دهد و حتی به حدود صفر می رساند که مزیت مهمی است. 55 درصد بیماران هموفیلی شهرستان دزفول نیز با آگاهی کامل، داروی فاکتور هشت نوترکیب ایرانی یعنی سافاکتو را استفاده می کنند و میزان رضایتمندی بالایی از مصرف این دارو دارند».
زمانی که این فرهنگ سازی در ایران آغاز شد میزان مصرف محصول فاکتور هشت نوترکیب در کشور بسیار پایین و تقریباً نزدیک به صفر درصد بود. در این زمینه شرکت سامان داروی هشتم همواره تلاش کرده تا اطلاعات و آگاهی بیماران را افزایش دهد.
درچین ضمن تقدیر از فعالیت های شرکت دانش بنیان سامان داروی هشتم ادامه می دهد: «همان طور که در کشورهای مختلف به مصرف داروهای نوترکیب نسبت به داروهای پلاسمایی توجه شده، ما نیز باید با حمایت از تولیدکنندگان داخلی و دانشمندان ایرانی فعال در این حوزه دارویی همچون شرکت سامان داروی هشتم، زمینه آرامش خاطر بیماران خود را نسبت به وجود میزان کافی دارو با خطرات کمتر فراهم آوریم. این امر بر روح و روان بیماران اثر می گذارد و از سویی دیگر تولیدکنندگان داخلی را در جهت افزایش تولید این داروی نوترکیب تشویق می کند. بی تردید با تولید انبوه داروهای نوترکیب در داخل، واردات داروهای پلاسمایی و نوترکیب جایگاهی در کشور نخواهند داشت».
لزوم حمایت از صنعت دارویی کشور
داروی فاکتور هشت نوترکیب با بهره گیری از دانش بایوتک و استفاده از تجهیزات پیچیده و در شرایط بسیار حفاظت شده و کاملاً استریل و ایمن تولید می شود. عدم نیاز به اهداکنندگان پلاسمای انسانی جهت فرآیند تولید دارو و امکان تولید در حجم بالا، از دیگر مزایای فاکتور هشت نوترکیب در مقایسه با فاکتور هشت مشتق از پلاسما با استناد به مقالات بین المللی است.
دکتر بابک عبدالکریمی، فوق تخصص خون و انکولوژی کودکان می گوید: «در کشورهای کم جمعیت به ویژه اروپایی منابع تولید فاکتور هشت پلاسمایی به اندازه کافی وجود ندارد، از طرف دیگر استفاده از مهندسی ژنتیک برای کشورهای پیشرفته تر آسان تر است، از این رو دنیا به سمت استفاده از داروهای نوترکیب رفته است. در این میان با وجود آنکه فرآیند تغییر درمان بیماران از فاکتورهای پلاسمایی به نوترکیب و بلعکس، اقدام درستی نیست و توصیه می شود فرآیند درمان بیماران در همان شرایط ثابت ادامه یابد، اما در حال حاضر استفاده از فاکتورهای پلاسمایی مقرون به صرفه نیست. فرآیند تهیه پلاسمای خام و تبدیل آن به فاکتورهای اختصاصی در ایران نیز هزینه بر است در حالی که با تولید محصولات نوترکیب با حداقل هزینه، می توان هزینه صرفه جویی شده را در بخش دیگری از حوزه درمان استفاده کرد».
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با تأکید بر اهمیت حمایت از شرکت های دارویی داخلی به ویژه در شرایط افزایش تحریم ها می افزاید: «کشوری که در صدد تقویت صنعت داروسازی خود است نباید با ورود بی رویه داروهای خارجی، صنعت دارویی داخلی خود را تضعیف کند بلکه باید با کاهش میزان محصول برندهای خارجی وارداتی تا حدود 20 درصد، زمینه رقابت بین محصولات را ایجاد کند و موجب ارتقای کیفیت محصول داخلی استاندارد خود در درازمدت شود. پس از ارتقای کیفیت محصولات تولید داخل تا حد اعلای خود، به تدریج می توان داروهای خارجی را از بازار دارویی کشور حذف کرد. متأسفانه گاه واردات دارو در کشور بدون هدف گذاری درست صورت می گیرد و رقابت بین محصولات خارجی و داخلی، رقابت نابراری است و هدف گذاری اصلی یعنی بهبود کیفیت محصولات دارویی داخلی تحقق نمی یابد. به طور مثال از فاکتور هشت نوترکیب تولیدی شرکت سامان داروی هشتم حمایت لازم نشده است در حالی که این دارو می تواند برند ملی و اصلی کشور شود. شاید چون گاهی مافیای دارو از پاگرفتن این حوزه دارویی در کشور و بهبود کیفیت آن جلوگیری می کنند. امیدوارم مسئولان کشور از شرکت های دانش بنیان داخلی همچون شرکت سامان داروی هشتم که با پیش قدمی در تولید فاکتورهای نوترکیب پایه گذار تحول بزرگی در کشور بودند، حمایت کافی کنند».
افزایش مصرف داروهای نوترکیب در دنیا
شرکت دانش بنیان سامان داروی هشتم، یکی از به روزترین و مجهزترین خطوط تولید محصولات بایوتک را در کشور و شاید در منطقه دارد. این شرکت با توجه به فضا و امکانات خود و همچنین برخورداری از نیروهای متخصص و باتجربه، در درجه نخست هدفش تأمین نیاز بازار داخل است.
دکتر امیرحسین مقصودی مدیر عامل شرکت سامان داروی هشتم می گوید: «این شرکت به عنوان یکی از پنج شرکت دارویی تولیدکننده فاکتور هشت در جهان با روشن گری در خصوص مزایای محصولات نوترکیب و کم خطر بودن آنها برای بیماران در مسیر افزایش مصرف فاکتور هشت نوترکیب قدم های ارزشمندی برداشته است. البته جامعه بیماران هموفیلی کشور نیز پرس و جوگر است، بنابراین مطالعه و بررسی کرده و متوجه شدند که از این روش درمانی در کشورهای طراز اول دنیا استفاده می شود. بدین ترتیب از یک مقطع زمانی به بعد، ما با استقبال خوب بیماران برای استفاده از داروی نوترکیب به جای داروی پلاسمایی مواجه شدیم. اما هم اکنون با فشار شرکت های وارد کننده داروهای پلاسمایی، سیاست گذاری نحوه درمان که در سال گذشته توسط مدیران حوزه دارو و درمان کشور مبنی بر تغییر درمان بیماران از پلاسمایی به روش نوترکیب تعیین شد، در حال تغییر و بازگشت به عقب است. این اقدام علاوه بر آسیبی که به تلاش های چندین ساله این شرکت وارد می کند، خطرات بسیاری برای سلامتی مصرف کنندگان دارد. چراکه معایب داروی پلاسمایی همیشه از خطرات جدی است که سلامت بیماران هموفیلی را تهدید می کند».
سافاکتو AF، نسل سوم و آخرین نسل از داروی فاکتور هشت نوترکیب است. همچنین این شرکت امکان تولید کل نیاز یک ساله بیماران ایران به این دارو را در مدت تنها یک ماه دارد و می تواند موجب صرفه جویی ارزی قابل توجهی معادل سالانه 50 تا 60 میلیون دلار برای کشور شود. از طرف دیگر شرکت سامان داروی هشتم می تواند امکان درمان به روش پروفیلاکسی(پیشگیرانه) را دنبال کند.
دکتر مقصودی تصریح می کند: «در طی سال های گذشته شرکت های خارجی تولید کننده فاکتور هشت حتی حاضر به فروش این دارو به کشور ما نبودند، اما هم اکنون و پس از تولید پیشرفته ترین نسل از داروی نوترکیب فاکتور هشت انسانی توسط شرکت سامان داروی هشتم، نه تنها حاضر به فروش شده اند بلکه با تخفیفات بسیار و با حداقل اسناد، تلاش در جهت واردات داروی پلاسمایی دارند. داروهایی که بعدها به بهانه تاریخ انقضای کم و جلوگیری از تضییع بیت المال با اعمال فشار به وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و پرستاران، در کشور توزیع و مصرف می شوند».
متأسفانه این واقعه ای است که تبدیل به سناریوی هرساله شده و به طور مکرر در حال وقوع است. درحالی که این شرکت دانش بنیان آمادگی خود را برای تأمین نیاز کشور طی یک ماه، چندین و چندبار اعلام کرده و در صورت تأمین ارز به موقع، می تواند علاوه بر تامین نیاز کشور نسبت به صادرات محصول نیز اقدام کند.